Loãng xương - Căn bệnh thầm lặng nguy hiểm

Tỷ lệ nhập viện do gãy xương sau loãng xương cao hơn đột quỵ, đau tim và ung thư vú, các biến chứng khiến 20% người bệnh tử vong và 50% thương tật vĩnh viễn.

1. Loãng xương và nguyên nhân loãng xương

Loãng xương làm giảm khối lượng xương khiến xương giòn và dễ gãy

Loãng xương là bệnh lý của hệ thống xương, đặc trưng bởi sự giảm khối lượng xương và tổn thương vi cấu trúc của tổ chức xương, làm cho xương trở nên giòn và dễ gãy. Bệnh thường tiến triển âm thầm, không có triệu chứng, không gây đau, chính vì vậy hầu hết người bệnh không phát hiện để phòng tránh và chữa trị kịp thời.

Tại Việt Nam có hơn 4 triệu người bị loãng xương, xảy ra ở cả nam và nữ, thường gặp nhất ở phụ nữ độ tuổi sau mãn kinh. Đây được xem là vấn đề đáng lo ngại.

Theo Bác sỹ chuyên khoa I Ngô Đức Trường, khi con người bước qua tuổi trung niên, đặc biệt là phụ nữ sau mãn kinh, các nội tiết tố giảm, quá trình tạo xương không còn sung mãn như trước, đồng thời quá trình hủy xương tăng lên và lấn lướt làm cho xương bị mất đi, trở nên xốp hơn. Thành phần chính tạo nên độ vững chắc cho xương là canxi. Lúc con người còn trẻ, cơ thể sử dụng canxi để tạo ra xương mới. Nhưng khi lớn tuổi, thường lượng canxi trong máu không đủ, canxi sẽ bị lấy từ xương ra để chuyển đến phục vụ cho hoạt động ở các cơ quan trọng yếu khác của cơ thể, từ đó làm cho xương suy yếu.

Tuổi tác là nguyên nhân chính gây ra loãng xương

Ngoài vấn đề tuổi tác, còn nhiều nguyên nhân và yếu tố nguy cơ khác làm tăng quá trình hủy xương như:

Chế độ ăn uống quá ít canxi, ít đạm, ít hoạt động thể lực, ít hoạt động ngoài trời, nghiện rượu, bia, thuốc lá, cà phê.
Sử dụng thuốc corticosteroid (ví dụ như dexa) hàng ngày trong thời gian hơn 3 tháng.
Nằm bất động trên giường quá lâu.
Bị các bệnh lý về khớp như viêm khớp dạng thấp, thoái hóa khớp.
Bị bệnh thận mạn tính dẫn tới tăng đào thải canxi, bệnh đường tiêu hóa mạn tính gây giảm hấp thu canxi và vitamin D.
Người quá nhẹ cân, lúc nhỏ bị còi xương, suy dinh dưỡng.

2. Dấu hiệu bệnh loãng xương

Có tới 1/5 phụ nữ và 1/8 nam giới sau 50 tuổi mắc chứng bệnh này. Loãng xương lại tiến triển âm thầm vì hầu như không có biểu hiện gì đặc biệt cho đến khi xuất hiện các biến chứng nặng nề là gãy xương, biến dạng cột sống, tàn phế cả về mặt tâm lý cũng như về thể chất.

Giảm chiều cao là một trong những dấu hiệu loãng xương

Tuy nhiên có 3 dấu hiệu lâm sàng gợi ý loãng xương là thay đổi hình dáng cơ thể, đau lưng và gãy xương:

Thứ nhất là thay đổi hình dáng cơ thể: gù, vẹo, giảm chiều cao. Trong ca dao Viêt Nam có nhắc đến hình ảnh bà còng đi chợ trời mưa. Đó chính là hình ảnh người phụ nữ cao tuổi bị loãng xương.
Thứ hai là biểu hiện đau lưng, bao gồm đau thắt lưng cấp tính và đau thắt lưng mạn tính. Đau cột sống cấp tính do xẹp đốt sống. Đau xuất hiện tự nhiên sau chấn thương nhỏ, thường khỏi sau vài tuần. Đau thắt lưng mạn tính kèm theo biến dạng cột sống, biểu hiện bằng đau thắt lưng kéo dài, có những đợt đau cấp tính rồi lại khỏi, kèm theo các thay đổi tư thế cột sống như gù, vẹo cột sống…
Thứ ba là gãy xương. Biểu hiện nặng nhất của loãng xương là gẫy xương: lún xẹp thân đốt sống, gãy chỏm xương đùi, gãy đầu dưới xương cẳng tay, xương sườn, xương chậu.

3. Phòng ngừa bệnh loãng xương

Điều trị loãng xương khá khó khăn và tốn kém. Vì vậy, hãy biết cách phòng ngừa căn bệnh thầm lặng nhưng nguy hiểm này qua chế độ ăn uống và sinh hoạt.

Thận trọng khi dùng thuốc: Nguy cơ gây loãng xương cao nhất thuộc về cortisol. Thuốc làm rối loạn sự đồng hoá canxi và kìm hãm quá trình hình thành mô xương. Nếu trong đơn thuốc có kê dùng cortisol trong thời gian dài, hãy cố gắng hạn chế liều dùng hàng ngày dưới 7,5mg. Trong trường hợp liều dùng bắt buộc phải cao hơn 7,5mg, hãy bổ sung thêm vitamin D, canxi để phòng ngừa bệnh loãng xương.
Ưu tiên can-xi:

Bạn có thể ngừa loãng xương bằng cách bổ sung các sản phẩm chứa Canxi và Vitamin D3

Can-xi quan trọng không chỉ bởi vì nó cấu thành xương mà còn bởi vì nó ngăn chặn sự loãng xương, giảm mật độ xương. Thực vậy, khi nồng độ can-xi trong máu giảm, cơ thể sẽ sản xuất hormon Parathormon có nhiệm vụ “giải phóng” can-xi (phần lớn từ xương) chuyển vào trong máu. Quá trình di chuyển này làm giảm hàm lượng canxi trong xương, lâu ngày gây bệnh loãng xương.

Người lớn trung bình cần 1g can-xi mỗi ngày. Có thể bổ sung can-xi bằng các sản phẩm từ sữa hay từ một thực phẩm có chứa can-xi như chuối, tỏi tây, súp lơ xanh, kiwi, cải chíp, cua biển…

Lưu ý chế độ ăn uống:

Lựa chọn những thực phẩm bổ sung canxi cho cơ thể phòng loãng xương

Chỉ số khối lượng cơ thể BMI quá thấp cũng có thể thúc đẩy chứng loãng xương. Thông thường, nên duy trì chỉ số BMI từ 20-25 và nếu phải giảm một chút cân nặng, hãy đề cao nguyên tắc cân bằng: không lạm dụng chất xơ, không “tuyệt thực” protein cũng như can-xi.

Theo dõi hoóc-môn: Giảm sản xuất estrogen liên quan tới tuổi mãn kinh ở nữ giới gây ra sự thay đổi trong thành phần xương. Các tế bào huỷ xương (oeteoclast) tăng lên chính là thủ phạm làm giảm mật độ xương. Còn ở nam giới, thời kỳ tắt dục với sự giảm các hoóc-môn sinh dục cũng khiến xương yếu, giòn và dễ gãy hơn. Thực tế, điều trị mãn kinh không được xem như một biện pháp phòng ngừa loãng xương. Tuy nhiên, khoa học cũng chứng minh được rằng nếu như một đơn thuốc với liều lượng hợp lý dành cho tuổi mãn kinh như điều trị chứng bốc hoả, nguy cơ loãng xương có thể giảm đi một nửa.
Bổ sung vitamin D: Vitamin D cho phép cơ thể hấp thụ canxi. Nếu thiếu vitamin D, xương sẽ trở nên giòn và yếu. Ở người lớn, quá ít vitamin D sẽ dẫn tới dị dạng xương và loãng xương. Có thể bổ sung vitamin D bằng thực phẩm. Khi vào cơ thể, vitamin D được hấp thu trong ruột non kèm theo chất béo rồi được đưa vào máu. Tuy nhiên, vitamin D có ít trong thực phẩm tự nhiên trừ một vài loại cá biển béo (nhất là trong gan của chúng). Ngoài ra có thể bổ sung vitamin D cho cơ thể bằng thuốc. Tuy nhiên không nên quá lạm dụng phương pháp này.
“Kết bạn” cùng mặt trời:

Tắm nắng giúp cơ thể hấp thụ vitamin D

Trong cơ thể, bình thường dưới da có sẵn các tiền vitamin D. Dưới tác dụng của tia tử ngoại của ánh nắng, các tiền vitamin D3 sẽ dược hoạt hoá thành vitaminD3. Sau đó, vitaminD3 được hấp thu trực tiếp bởi mạch máu.

Lượng vitamin D3 được hấp thụ nhờ ánh nắng chiếm tới 50 – 80% nhu cầu cơ thể. Do vậy, các nhà khoa học cho rằng tắm nắng là một trong những biện pháp hữu hiện để kích thích vitamin D dưới da phát triển, cung cấp cho cơ thể phòng tránh bệnh loãng xương.

Thời điểm phơi nắng tốt nhất vào mùa hè là từ 6 đến 9 giờ sáng và chỉ cần phơi nắng 15 phút là đủ cho mỗi ngày. Thêm vào đó, ánh nắng chiếu trên đỉnh đầu sẽ giúp cơ thể chúng ta hấp thụ canxi nhiều hơn.

Vận động thể chất:

Đi bộ là hình thức vận động tốt cho hệ xương khớp

Vận động thể chất thường xuyên giúp bảo vệ hệ xương: kích thích sự hình thành xương và tăng cường cơ bắp nên tránh được nguy cơ gãy xương, rạn nứt xương.

Đi bộ chính là hình thức vận động rất tốt. Lý tưởng nhất là đi bộ 30 đến 40 phút mỗi ngày.

Tổng hợp