BỆNH ALZHEIMER SA SÚT TRÍ TUỆ Ở NGƯỜI GIÀ

Ngày 29/06/2022 

Bệnh Alzheimer là bệnh thoái hóa thần kinh phổ biến nhất ở người cao tuổi. Việc kéo dài tuổi thọ trung bình nhờ cải thiện điều kiện sống là một trong những lý do giải thích sự gia tăng số lượng người bị ảnh hưởng bởi bệnh lý này. Bệnh Alzheimer được đặc trưng bởi sự tích tụ bất thường các "protein TAU" trong tế bào thần kinh dẫn đến sự thoái hóa của chúng và của các protein beta-amyloid, tạo thành các mảng amyloid.

TRIỆU CHỨNG

Mất trí nhớ thường là triệu chứng đầu tiên của bệnh Alzheimer giúp định hướng chẩn đoán. Sau đó đến rối loạn chức năng điều hành, rối loạn định hướng không gian - thời gian, rồi dần dần rối loạn ngôn ngữ (mất ngôn ngữ), viết (rối loạn ngôn ngữ viết), vận động, hành vi, rối loạn tâm trạng (lo lắng, trầm cảm, cáu kỉnh) và rối loạn giấc ngủ kèm mất ngủ.

NGUYÊN NHÂN

Sự thoái hóa của các tế bào thần kinh xảy ra trong bệnh Alzheimer là kết quả của sự tiến triển đồng thời của hai loại tổn thương : một mặt, sự tích tụ bất thường bên ngoài tế bào thần kinh của một protein gọi là β-amyloid peptide (hoặc còn gọi là A-beta peptide hoặc Aß peptide) dẫn đến sự hình thành “mảng amyloid” và mặt khác là sự tích tụ bất thường của protein TAU trong tế bào thần kinh dẫn đến sự thoái hóa của chúng.

TỈ LỆ MẮC BỆNH 

Ngày nay, ước tính có 900.000 người bị sa sút trí tuệ loại Alzheimer ở Pháp và 35 triệu người mắc trên toàn thế giới. Trong khi sự xuất hiện của nó trước 65 tuổi là rất hiếm (0,5%), tần suất của nó tăng 2 đến 4% sau độ tuổi này. Sau đó, nó tăng lên tương ứng với độ tuổi, quá 15% ở tuổi 80. Căn bệnh này ảnh hưởng đến ngày càng nhiều phụ nữ (1 trên 4 phụ nữ và 1 trên 5 đàn ông trên 85 tuổi).

Tại Việt Nam, thống kê năm 2016 của Hội bệnh Alzheimer và rối loạn thần kinh nhận thức cho thấy, có khoảng 500.000 người cao tuổi mắc bệnh này, chiếm khoảng 4,8-5%.

PHÒNG NGỪA

Một số lưu ý để phòng ngừa bệnh:

- Kiểm soát các nguy cơ bệnh tim mạch: huyết áp cao và tiểu đường

- Chế độ ăn lành mạnh như chế độ ăn Địa Trung Hải, giàu rau và trái cây, đặc biệt nguồn protein trong các axit béo omega-3

- Tránh béo phì

- Sử dụng phương tiện nghe nhìn: đọc, viết, vi tính 

- Thường xuyên tập thể dục, thể thao vừa sức 

- Hạn chế tiêu thụ cồn

- Sống lạc quan, năng động và thân thiện trong quan hệ xã hội

MÔ TẢ CÁC GIAI ĐOẠN TIẾN TRIỂN BỆNH ALZHEIMER

Bệnh Alzheimer trở nên tồi tệ hơn theo thời gian. Các chuyên gia đã xác định “các giai đoạn” để mô tả sự tiến triển khả năng của một người mắc bệnh Alzheimer đến giai đoạn nặng.

Các giai đoạn được mô tả dưới đây cung cấp một cái nhìn tổng quát về khả năng của một người thay đổi như thế nào trong quá trình bệnh. Các triệu chứng và tiến trình của bệnh Alzheimer có thể rất khác nhau ở mỗi cá nhân.

Bảy giai đoạn này dựa trên một hệ thống được tạo ra bởi Tiến sĩ Barry Reisberg, MD, giám đốc lâm sàng của Trung tâm Nghiên cứu Chứng mất trí nhớ và Lão hóa Silberstein của Trường Đại học Y khoa New York.

Giai đoạn 1: Không bị suy giảm các chức năng bình thường

Người bệnh không bị suy giảm trí nhớ. Không có triệu chứng nào của chứng sa sút trí tuệ được phát hiện trong cuộc phỏng vấn với chuyên gia y tế.

Giai đoạn 2: Suy giảm nhận thức rất nhẹ có thể liên quan đến tuổi tác hoặc các dấu hiệu ban đầu của bệnh Alzheimer

Đôi khi người bệnh có ấn tượng về việc trí nhớ bị giảm sút, quên các từ thông dụng hoặc vị trí của một số đồ vật hàng ngày. Nhưng không có triệu chứng sa sút trí tuệ nào được phát hiện khi khám sức khỏe hoặc qua bạn bè, gia đình hoặc đồng nghiệp.

Giai đoạn 3: Suy giảm nhận thức nhẹ, những triệu chứng này giúp chẩn đoán ở một số người bệnh nhưng không phải tất cả, giai đoạn đầu của bệnh Alzheimer

Bạn bè, gia đình và đồng nghiệp bắt đầu nhận thấy một số xáo trộn. Trong quá trình kiểm tra y tế kỹ lưỡng, các bác sĩ có thể phát hiện ra các vấn đề về trí nhớ hoặc khả năng tập trung. Những khó khăn thường thấy trong giai đoạn 3 bao gồm:

- Khó khăn biểu hiện trong việc tìm từ hoặc tên thích hợp;

- Khó nhớ tên của những người bạn đã gặp gần đây;

- Gặp khó khăn rõ ràng hơn khi thực hiện các nhiệm vụ trong bối cảnh xã hội hoặc nghề nghiệp;

- Quên một cái gì đó ngay sau khi đọc nó; làm mất hoặc thất lạc một vật có giá trị;

- Tăng khó khăn trong việc lập kế hoạch hoặc tổ chức.

Giai đoạn 4: Suy giảm nhận thức trung bình giai đoạn nhẹ hoặc giai đoạn đầu của bệnh Alzheimer

Ở giai đoạn này, việc kiểm tra y tế kỹ lưỡng thường cho thấy các triệu chứng rõ ràng của bệnh ở một số lĩnh vực:

- Quên các sự kiện gần đây;

- Suy giảm khả năng giải các phép tính nhẩm, kể cả đếm,...

- Tăng khó khăn khi thực hiện các nhiệm vụ phức tạp, chẳng hạn như chuẩn bị bữa tối cho khách, thanh toán hóa đơn hoặc quản lý tài khoản;

- Quên đi quá khứ của chính mình;

- Thay đổi tâm trạng hoặc tự huyễn hoặc bản thân, đặc biệt là trong các tình huống căng thẳng về xã hội hoặc tinh thần.

Giai đoạn 5: Suy giảm nhận thức vừa phải  giai đoạn trung bình của bệnh Alzheimer

Rối loạn trí nhớ và suy luận là điều dễ nhận thấy và từ đây mọi người cần giúp đỡ trong các hoạt động hàng ngày. Ở giai đoạn này, những người bị bệnh Alzheimer có thể:

- Không thể nhớ địa chỉ hoặc số điện thoại của chính họ hoặc trường trung học hoặc đại học mà họ đã theo học;

- Bị mất phương hướng ở cấp độ không gian-thời gian;

- Gặp khó khăn khi giải các bài toán đơn giản, chẳng hạn như đếm 4 với 4 

- Cần giúp đỡ để chọn quần áo thích hợp cho mùa hoặc một dịp cụ thể;

- Vẫn nhớ những sự kiện quan trọng trong cuộc sống của họ hoặc của gia đình họ; vẫn tự lập ăn uống hay đi vệ sinh.

Giai đoạn 6: Suy giảm nhận thức nghiêm trọng giai đoạn nghiêm trọng của bệnh Alzheimer

Các vấn đề về trí nhớ tiếp tục trở nên tồi tệ hơn, những thay đổi về tính cách có thể xảy ra và mọi người cần trợ giúp nhiều trong các hoạt động hàng ngày. 

Ở giai đoạn này, người bệnh có thể:

- Không còn nhớ những sự kiện gần đây trong cuộc sống của họ hoặc của những người xung quanh;

- Nhớ tên của chính mình, nhưng khó nhớ về quá khứ của mình;

- Phân biệt khuôn mặt quen thuộc và không quen thuộc, nhưng khó nhớ tên của vợ/ chồng hoặc người chăm sóc của họ;

- Cần được giúp đỡ để ăn mặc phù hợp, mắc lỗi (ví dụ: mặc quần áo ngủ chồng lên quần áo đang mặc hoặc mang ngược giày);

- Bị rối loạn nhịp điệu giấc ngủ chính (ngủ vào ban ngày và hoạt động vào ban đêm);

- Cần giúp đỡ với một số sinh hoạt liên quan đến nhà vệ sinh (ví dụ, xả nước vào bồn cầu, lau người hoặc vứt bỏ giấy đã sử dụng);

- Ngày càng thường xuyên bị khó tiểu tiện hoặc đại tiện;

- Trải qua những thay đổi lớn về nhân cách hoặc hành vi, bao gồm trải qua sự thách thức, ảo giác (ví dụ: tin rằng nhân viên y tế là kẻ mạo danh) hoặc biểu hiện các rối loạn ám ảnh cưỡng chế như xoắn ngón tay hoặc xé giấy;

- Có xu hướng đi lang thang hoặc bị lạc.

 Giai đoạn 7: Suy giảm nhận thức rất nghiêm trọng, giai đoạn nặng của bệnh Alzheimer

Trong giai đoạn cuối của bệnh, người bệnh không còn khả năng tương tác với những người xung quanh, trò chuyện hoặc kiểm soát cử chỉ của họ. Người bệnh vẫn có thể phát âm các từ hoặc câu.

Ở giai đoạn này, người bệnh cần được hỗ trợ đáng kể trong các hoạt động hàng ngày như ăn uống hoặc đi vệ sinh. Người bệnh có thể không còn có thể mỉm cười, ngồi dậy và ngẩng đầu lên được nữa. Phản xạ của họ trở nên bất thường. Cơ bắp của họ căng cứng. Người bệnh bắt đầu khó nuốt.

AustrapharmVN

Nguồn tham khảo: LES 7 STADES DE LA MALADIE D’ALZHEIMER

https://www.alz.org/fr/stades-de-la-maladie-d-alzheimer.asp