NHỮNG ĐIỀU BẠN CẦN BIẾT VỀ COVID – 19 LIÊN QUAN ĐẾN SỨC KHỎE & ĐỜI SỐNG SINH HOẠT HẰNG NGÀY
Ngày 24/12/2021
Gần hai năm kể từ tháng 12/2019 đến nay thế giới đã và đang trải qua cơn đại dịch Covid -19 mà chưa thấy dấu hiệu kết thúc. Tính đến ngày 15/12/2021, Sars-Cov-2 vi rút bệnh Covid-19 đã gây ra gần 272 triệu người nhiễm bệnh và hơn 5.3 triệu tử vong trên toàn thế giới. Theo quy luật tiến hóa sinh học và theo thời gian Sars-Cov-2 đang đấu tranh thích ứng và để tồn tại nó tạo ra nhiều biến thể mới nguy hiểm hơn so với vi rút Sars-Cov- 2 ban đầu như các biến thể Gamma, Delta,... Mới đây đang xuất hiện biến thể mới Omicron tại Nam Phi mà mức độ lây lan và nguy hiểm của chúng đang được WHO xếp loại “Đáng lo ngại”. Để chiến thắng cơn đại dịch nguy hiểm toàn cầu này, vắc xin và thuốc kháng vi rút mới vẫn là vũ khí hữu hiệu để ngăn ngừa và điều trị Covid -19.
Do đó những kiến thức về vi rút liên quan đến sức khỏe, ảnh hưởng sinh hoạt đời sống hàng ngày và nhất là các quy luật đột biến tạo biến thể mới của chúng cần được tìm hiểu không phải chỉ những nhà khoa học mà mọi người bình thường nên trang bị cho bản thân trong cuộc đấu tranh với dịch bệnh nói chung và vi rút Sars-Cov-2 nói riêng.
PHẦN 1: VỀ BIẾN THỂ COVID – 19
BIẾN THỂ LÀ GÌ?
Biến thể vi rút là vi rút có một hoặc nhiều đột biến gen so với dạng ban đầu. Sự xuất hiện của các biến thể theo thời gian là một quá trình tự nhiên trong lịch sử của vi rút, có liên quan đến cách thức mà các vi sinh vật này tái tạo. Vật liệu di truyền của vi rút được tạo thành từ một tập hợp các phân tử, các nucleotide, sắp xếp với nhau theo một trình tự rất chính xác. Khi nó xâm nhiễm vào tế bào, vi rút phải sao chép trung thực vật liệu di truyền của nó để tạo ra các hạt vi rút mới. Cuối cùng, nó có các protein (enzym) và lắp ráp các nucleotide theo trình tự giống như vật liệu di truyền ban đầu.
Chỉ khi nào hệ thống này tạo ra các lỗi như thêm hoặc quên một nucleotide. Và nếu không sửa lỗi được, lỗi này dẫn đến một "đột biến" và có thể sự xuất hiện một loại virus hơi khác gọi là một biến thể.
TẠI SAO CÁC BIẾN THỂ SARS-COV-2 LẠI ĐỔI TÊN?
Trong thời gian gần đây, khi chúng ta nói về một số biến thể nhất định của Sars-Cov-2, loại vi rút gây ra Covid-19, thì ngày càng nhiều người nghe nói về biến thể Gamma, biến thể Delta,…. Những cái tên này tương ứng với điều gì và tại sao chúng lại được chọn?
Cho đến nay, các biến thể Sars-Cov-2 đã được đặt tên theo danh pháp mà các nhà nghiên cứu sử dụng, nhưng không có mô hình khoa học đồng thuận nào được chấp nhận rộng rãi. Điều này đã khiến công chúng liên tưởng các biến thể với quốc gia xuất hiện chúng: Anh, Nam Phi, Ấn Độ,... dường như một sự miệt thị đối với quốc gia có liên quan. Dựa trên quan sát này, kể từ cuối tháng 5 năm 2021, Tổ chức Y tế Thế giới đã chọn đặt tên cho các biến thể bằng một chữ cái trong bảng chữ cái Hy Lạp, theo ngày xuất hiện của chúng.
-
Biến thể "Anh" trở thành biến thể Alpha;
-
Biến thể "Nam Phi" trở thành biến thể Beta;
-
Biến thể "Brazil" trở thành biến thể Gamma;
-
Biến thể "Ấn Độ" trở thành biến thể Delta.
Theo WHO, phân ra hai loại biến thể có liên quan bởi những cái tên mới này:
-
Cái gọi là các biến thể "đáng lo ngại", nghĩa là các biến thể có khả năng lây truyền tăng lên hoặc dẫn đến mức độ nghiêm trọng cao hơn của bệnh lý, thay đổi các triệu chứng lâm sàng hoặc thậm chí có khả năng ảnh hưởng đến các phép đo được thực hiện để kiểm soát chúng và ngăn chặn sự lây lan của chúng. Các biến thể được đề cập ở trên thuộc loại này
-
Cái gọi là các biến thể "theo dõi", có các đột biến đáng chú ý và liên quan đến nhiều trường hợp, cụm hoặc đã được phát hiện ở một số quốc gia.
CÁC CƠ CHẾ TÁC ĐỘNG TRONG QUÁ TRÌNH ĐỘT BIẾN SARS-COV-2 LÀ GÌ ?
Sars-Cov-2, giống như tất cả các loại virus, có thể bị đột biến. Để hiểu các cơ chế hoạt động khi chúng xuất hiện, chúng ta phải nhìn lại cách một loại virus nhân lên. Vật liệu di truyền của virus này là RNA. RNA được tạo thành từ một tập hợp các phân tử, nucleotide, sắp xếp với nhau theo một trình tự rất chính xác. Khi nó lây nhiễm vào tế bào, để nhân lên Sars-Cov-2 phải sao chép trung thực vật liệu di truyền của nó. Để đạt được mục tiêu này, virus có một loại enzyme tên là RNA polymerase, enzyme này có nhiệm vụ tái tạo RNA của virus. Nó lắp ráp các nucleotide theo trình tự giống như RNA ban đầu. Chỉ có RNA của SARS-Cov-2 lớn hơn so với các virus khác, RNA polymerase của nó hoạt động nhanh hơn 10 lần nhưng kém trung thực hơn nhiều. Đôi khi quá trình lắp ráp này tạo ra lỗi bằng cách chèn sai nucleotide vào RNA mà nó đang tạo ra hoặc quên bổ sung thêm. Và nếu sai lầm này không được sửa chữa, nó sẽ dẫn đến đột biến.
Theo dõi các đột biến Sars-Cov-2 là rất quan trọng đối với nghiên cứu, đặc biệt là nhằm tối ưu hóa các loại vắc xin được phát triển để chống lại vi rút.
CÓ PHẢI CÁC BIẾN THỂ CỦA VI-RÚT LUÔN ĐỘC HẠI HƠN HOẶC CÓ KHẢ NĂNG LÂY NHIỄM CAO HƠN VI-RÚT BAN ĐẦU CỦA CHÚNG KHÔNG?
Không! Các biến thể mới không nguy hiểm hơn hoặc lây nhiễm nhiều hơn vi rút ban đầu một cách có hệ thống. Trong đại đa số các trường hợp, đột biến không tạo thêm bất kỳ đặc điểm mới nào cho virus: những đột biến này được cho là "trung tính". Ngược lại, những loại khác thậm chí có thể gây nguy hiểm và độc hại do sự lây lan của chúng, mặt khác các biến thể này không mất theo thời gian.
Trong một số trường hợp, sự tích tụ của các đột biến có thể tạo điều kiện cho sự lây nhiễm hoặc làm cho virus trở nên nguy hiểm hơn.
Đối với SARS-CoV-2, vi rút gây ra Covid-19, đây là ví dụ của biến thể “Anh” (B.1.7.7), của biến thể “Nam Phi” (B.1.351) và “Biến thể Brazil” (BR-P1 và P2). Các biến thể này có khả năng lây nhiễm cao hơn so với vi rút ban đầu. Chúng có một số đột biến ảnh hưởng đến một loại protein cụ thể được gọi là "Spike". Bằng cách tương tác với một phân tử trên bề mặt tế bào, protein Spike đóng vai trò là chìa khóa để virus xâm nhập vào nó. Các đột biến trong các biến thể này được cho là tạo điều kiện thuận lợi cho sự tương tác giữa Spike và phân tử tế bào.
Sự xuất hiện của các đột biến trong bộ gen của vi rút đôi khi có thể dẫn đến sự xuất hiện của tình trạng kháng vắc xin hoặc mất khả năng miễn dịch ở những người đã bị nhiễm bệnh trong quá khứ.
Trong trường hợp của Covid-19 chẳng hạn, vắc-xin được phát triển để chống lại vi-rút SARS-Cov-2 nhằm mục đích huấn luyện hệ thống miễn dịch nhận ra protein Spike và tấn công vi-rút. Người ta có thể tưởng tượng rằng nếu một biến thể xuất hiện một phiên bản rất thay đổi của protein này, nó sẽ có thể dễ dàng thoát khỏi các tế bào miễn dịch của các người đã được tiêm chủng, vốn sẽ có trong bộ nhớ là protein Spike ban đầu. Nguyên tắc này giống nhau ở những người đã bị nhiễm vi rút ban đầu và những người đã phát triển khả năng miễn dịch.
Đối với biến thể "Omicron", được phát hiện gần đây ở Nam Phi, các nhà nghiên cứu chưa có đầy đủ dữ liệu của các đột biến ảnh hưởng đến protein Spike về khả năng lây nhiễm của vi rút, hoặc mức độ nghiêm trọng của bệnh mà nó gây ra hay khả năng chống lại các loại vắc xin hiện tại của nó. Nghiên cứu hiện đang được thực hiện để khám phá những điểm này: kết quả đầu tiên sẽ được công bố trong những tuần tới.
AustrapharmVN
Nguồn tham khảo: TOUT SAVOIR SUR LE SARS-COV-2 ET LA COVID-19
Bài viết liên quan
