Ngày 07/10/2021

 

 

“Cơn bão cytokine” là hiện tượng hệ miễn dịch cơ thể phản ứng quá mức, giải phóng ồ ạt cytokine gây viêm, khiến các cơ quan nội tạng suy kiệt. Là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tử vong ở những bệnh nhân nhiễm Covid-19. 

 

CYTOKINE LÀ GÌ? 

 

Cytokines là các hoạt chất protein giống như hormone được chính các tế bào miễn dịch tạo ra và đóng vai trò quan trọng trong việc kích hoạt hoạt động của các tế bào miễn dịch.

 

Cytokine là chất trong cơ thể mà khi một sinh vật lạ như vi rút, nấm hay vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể, lúc này các tế bào miễn dịch nhận ra và chống đỡ lại sự tấn công. Trong quá trình chống đỡ, cơ thể tăng tiết ra các chất cytokine khác nhau, kêu gọi sự “hậu thuẫn” của các tế bào miễn dịch khác nhau đi tới chỗ bị nhiễm trùng để tập trung “giết tác nhân”.

 

Người khỏe mạnh khi bị virus tấn công, hệ miễn dịch sẽ phản ứng, cơ thể tiết ra chất cytokine để ức chế virus. Nhưng ở một số người, đặc biệt là người trẻ tiết ra quá nhiều cytokine, gây ảnh hưởng đến phủ tạng.

 

HIỂU VỀ CƠN BÃO CYTOKINE TRONG COVID-19

 

VAI TRÒ CỦA CYTOKINE

 

Cytokines kích hoạt hoạt động của chính tế bào miễn dịch tạo ra nó và các tế bào miễn dịch xung quanh nó hoặc tế bào đích ở vị trí khác nhau trên cơ thể.

 

Ngoài việc nhấn nút “start” để các tế bào miễn dịch bắt đầu hoạt động, các cytokines còn đóng vai trò duy trì và điều hòa hoạt động của các tế bào miễn dịch. Các tế bào miễn dịch sẽ hoạt động và có giới hạn dưới tác động của các cytokines. 

 

HIỂU VỀ CƠN BÃO CYTOKINE TRONG COVID-19

 

Sự đề kháng của cơ thể lớn dần và virus bị ức chế dần, sau 7 - 10 ngày bệnh nhân loại bỏ được hoàn toàn virus ra khỏi cơ thể và khỏi bệnh. 80% bệnh nhân khỏi bệnh một cách êm ả như vậy, sau vài ngày nóng sốt đau họng.

 

Tuy nhiên 20% người bệnh còn lại không được may mắn như thế. Nhiều người trong số đó trở nặng, xảy ra “cơn bão cytokine”.

 

“CƠN BÃO CYTOKINE” LÀ GÌ? 

 

Với “một lượng” cytokines được tạo ra “vừa đủ” toàn bộ hoạt động của các tế bào miễn dịch được vận hành trơn tru và diễn ra thuận lợi, hệ thống miễn dịch sẽ hoạt động đúng chức năng, tác nhân gây hại xâm nhập vào cơ thể sẽ bị tiêu diệt và bị loại bỏ.

 

Tuy nhiên, trong nhiễm trùng nặng do cúm hoặc Covid-19 cytokines do một số tế bào miễn dịch nhất định được tạo ra không kiểm soát, số lượng tăng lên rất rất nhiều một cách đột ngột đã gây ra những rối loạn nghiêm trọng các phản ứng miễn dịch trong cơ thể. Sự tăng bất thường của cytokines trong trường hợp này được gọi là “cơn bão cytokine”.

 

HIỂU VỀ CƠN BÃO CYTOKINE TRONG COVID-19

 

TÁC HẠI CỦA “CƠN BÃO CYTOKINE” 

 

Theo một cách chưa rõ ràng, hệ miễn dịch bị kích thích quá mức, các cytokine tràn ngập trong máu như một cơn bão gây nên các các phản ứng viêm, đông máu, giảm bạch cầu lympho, thâm nhiễm tế bào đơn nhân các cơ quan.

 

Việc xảy ra các rối loạn nghiêm trọng của phản ứng miễn dịch do "cơn bão cytokine" gây ra dẫn đến rối loạn chức năng đa cơ quan như phổi, tim, gan, thận, hệ thống thần kinh trung ương, hệ thống mạch máu và bạch huyết, hệ thống tiêu hóa, khớp, da,... hậu quả làm suy đa cơ quan. Trung bình khi bệnh nhân rơi vào cơn bão, chỉ cần khoảng 1 ngày là sẽ diễn tiến đến nguy kịch, có nguy cơ tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.

 

Phản ứng viêm quá mức xảy ra, đặc biệt tại phổi. Các phế nang xung huyết, tràn ngập dịch viêm, thành phế nang dày lên, giảm sức căng bề mặt, các mao mạch xung huyết. Tất cả cản trở hấp thụ oxy khiến oxy trong máu giảm thấp. Tuy nhiên có điều kỳ lạ là mặc dù oxy máu giảm thấp nhưng người bệnh không nhận thức được tình trạng này.

 

Tiếp theo cơn bão cytokine kích hoạt tình trạng tăng đông máu, làm đông máu rải rác khắp các mao mạch phổi, tắc nghẽn lượng máu đến các phế nang, dẫn đến trao đổi oxy càng tồi tệ thêm. Hậu quả là hai lá phổi sũng nước, đông đặc lại. Người ta dùng thuật ngữ phổi bị gan hóa. 

 

HIỂU VỀ CƠN BÃO CYTOKINE TRONG COVID-19

 

CHẨN ĐOÁN “CƠN BÃO CYTOKINE” 

 

Phát hiện sớm và điều trị sớm vô cùng quan trọng để hạn chế việc hình thành cơn bão cytokine. Đối với các bệnh nhân F0, điều quan trọng nhất là theo dõi, đánh giá thường xuyên tình trạng bệnh để có biện pháp xử lý kịp thời. Nhiều người trẻ thường chủ quan cho rằng trẻ tuổi sẽ không ảnh hưởng, do vậy không nhận thức được hết vai trò của theo dõi sức khỏe.

 

Người bệnh cần phải thường xuyên theo dõi sự thay đổi bão hòa độ oxy trong máu từ khi mắc bệnh cho đến giai đoạn sau, nếu không khi cơn bão đến, thời gian vàng để điều trị sẽ qua mất, ảnh hưởng đến kết quả điều trị. Do vậy, người bệnh cần ý thức được mức độ quan trọng của việc theo dõi sức khỏe, sự tiến triển của bệnh, khi có dấu hiệu bất thường phải báo ngay cho các cơ quan y tế.

 

HIỂU VỀ CƠN BÃO CYTOKINE TRONG COVID-19

 

LỨA TUỔI NÀO DỄ BỊ “CƠN BÃO CYTOKINE” TẤN CÔNG

 

Cơn bão cytokine ở bệnh nhân COVID-19 có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp nhất ở người trẻ, những người có đáp ứng miễn dịch rất mạnh.

 

Theo khảo sát sơ bộ ở bệnh viện Bạch Mai nhóm tuổi dễ xảy ra hiện tượng cơn bão dao động từ 17 - 40. Ở những người lớn tuổi, có thể xảy ra nhưng mức độ nhẹ hơn.

 

Bệnh nhân đã tiêm ngừa vắc xin thì tỉ lệ diễn tiến nặng giảm đi rõ rệt, số lượng gặp "cơn bão cytokine" cũng ít hơn.

 

HIỂU VỀ CƠN BÃO CYTOKINE TRONG COVID-19

 

ĐIỀU TRỊ “CƠN BÃO CYTOKINE”

 

Hiện nay có 2 phương pháp để điều trị cho bệnh nhân COVID-19 có xảy ra "cơn bão cytokine" đó là dùng thuốc kháng viêm, ức chế miễn dịch và lọc máu liên tục cần đến nhân sự, máy móc, chi phí rất cao.

 

Các biện pháp điều trị đặc hiệu hiện nay ở Việt Nam như lọc máu hấp thụ, dùng các kháng thể đơn dòng, thuốc kháng viêm, ức chế hệ miễn dịch,...

 

Với biến thể Delta, nhiều bệnh nhân trẻ tuổi, thậm chí là những trẻ em từ 15 - 16 tuổi mắc hội chứng cơn bão cytokine phải lọc máu liên tục, hỗ trợ hô hấp để giành lại sự sống.

 

HIỂU VỀ CƠN BÃO CYTOKINE TRONG COVID-19

 

AustrapharmVN

Tài liệu tham khảo: 

  1. https://tuoitre.vn/bao-cytokine-tan-cong-phoi-tim-than-gan-nguoi-tre-f0-20210919223447809.htm

  2. https://suckhoedoisong.vn/benh-nhan-covid-19-bi-con-bao-mang-ten-cytokine-danh-guc-nhu-the-nao-169210811102551145.htm

Bài viết liên quan